Voor het afgelopen filmproject ‘Heritage Heroes’, georganiseerd met Kambisa’s partners Chilonga Arts Creations, Josakh Arts, Mobile Orchards & de Minamba Research Farm, gingen drie Nederlandse vrouwen samen met 9 Zambiaanse stads- en plattelandbewoners op zoek naar de betekenis van de lessen van hun voorouders op hun hedendaagse leven. Visueel antropoloog Jara van den Bosch was één van hen. Net als alle andere deelnemers, kwam ze zowel om lessen te delen als om lessen te ontvangen.
Jara vertelt:
“Via mijn tante kreeg ik afgelopen zomer een foto van de Heritage Heroes flyer doorgestuurd. “Dit vind ik echt wat voor jou!” Ze kreeg gelijk, want een aantal weken later landde ik met initiatiefneemster Klaartje in Lusaka, de hoofdstad van Zambia. Het avontuur was begonnen! Eerlijk gezegd vond ik het best spannend om mijn freelance werk voor twee maanden los te laten en een sprong te maken in het onbekende. Tegelijk voelde ik óók dat deze combinatie van film maken en culturele uitwisseling een bijzondere kans was waar ik mijn kennis en ervaring kon delen en zelf veel kon leren van anderen.
eerste keer Afrika
Dus daar stond ik dan, voor het eerst met mijn voeten op het Afrikaanse continent. De geur was anders, kruidig en warm. Het licht zacht en de lucht oranje. Het vormde een mooi geheel met de diepe terra kleur van de aarde. We vervolgden onze tocht naar Chilonga waar we de komende maand zouden verblijven. Hier spraken we de eerste twee weken elke werkdag af in de insaka, het ronde gemeenschappelijke gebouw op het terrein. De dagen waren inhoudelijk op het gebied van techniek en voorbereiding voor het maken van een film. Hier leerde ik alle deelnemers steeds beter kennen en vormden we onze eerste ideeën voor het maken van een film of documentaire.
vrouwenlessen
Het groepje waar ik in onderdeel van was, maakte een documentaire over Imbusa. Dat is een ceremonie die bedoeld is voor vrouwen die gaan trouwen. De documentaire volgt ons groepsgenootje Naomi die op zoektocht is naar of ze deze ceremonie wil doen of niet. Een van de bijzonderste dingen tijdens het maken van deze documentaire was dat het ons op bijzondere plekken gebracht waar ik anders nooit was gekomen – ook niet, of juist niet, als reiziger. Zo werden we uitgenodigd bij Mrs Mwango’s vriendinnen die thuis een taart gingen bakken en zaten we een week later live in een lokaal radioprogramma.
de waarde van tijd
Natuurlijk ging dit project ook gepaard met (culturele) uitdagingen. Zo kwam de gender rolverdeling de eerste avonden al stevig naar voren in discussies en verwachtingen. Hier bleek bijvoorbeeld mijn idee over een gelijke taakverdeling in huis voor vrouw en man geen gedeelde mening te zijn. Ook moest ik erg wennen aan het verschil in de waarde van tijd. Waar ik gewend ben aan de norm om geen tijd het verspillen (zeker die niet van anderen) en op tijd te komen, ben je in Zambia nog prima “op tijd” als je bijna een uur “te laat” komt. Zo gingen we voor ons eerste interview pas thuis weg, toen we er eigenlijk al moesten zijn.
Al met al heb ik met de uitdagingen en lessen, de dagelijkse nsima lunch (mais pap), het maken van een documentaire en uitjes in het weekend enorm genoten van onze tijd in Zambia en heeft het mijn wereld letterlijk en figuurlijk vergroot. Klaartje vroeg al of ik nog een keer zou gaan. Een lichte twijfel is er wel; als ik zulke warme herinneringen heb aan deze tijd, kan het een volgende keer best tegenvallen. Toch lijkt het mij heel tof om nogmaals mee te gaan. Misschien niet (alleen) als deelnemer, maar in een andere rol ;)”
***
Jara van den Bosch is beeldmaker (foto en film) met een achtergrond in de psychologie en visuele antropologie. Ze richt zich op groene, sociaal-maatschappelijke thema’s en creatieve projecten. Haar werk is te zien op https://jaravandenbosch.com/
Jara’s bezoek werd mogelijk gemaakt door ‘Heritage Heroes’, een project van Kambisa!’s partner Mobile Orchards, mede ondersteund door het Fonds voor Cultuurparticipatie
