Vorig jaar runden we samen met Mobile Orchards een succesvol filmproject over het (al dan niet) belang van traditioneel erfgoed, waarbij we elf Zambiaanse en Nederlandse deelnemers trainden in het maken van films en documentaires. Filmapparatuurverhuurders als Malony en Vocas sponsorden ons met filmapparatuur, crowdfunders en het Fonds Cultuurparticipatie hielpen de kosten te dekken en een heleboel mensen droegen bij met materiaal en hulp. Toch hebben de meeste van jullie (de lezers) de resulterende films nog niet gezien. Hoe zit dat?
Vorig jaar organiseerden Kambisa! en Mobile Orchards het filmproject ‘Heritage Heroes‘. Met drie Nederlandse (aspirant) filmmakers en 8 aanstormende Zambiaanse talenten vertrokken we naar het buurtcentrum in Chilonga om na te denken over de rol van traditioneel erfgoed in ons leven, en daarover gelijk een documentaire of film te maken.
Na een intensieve 2-daagse workshop van de Zambiaanse Netflix-regisseur HarveyLee Mwewa Kaoma (‘Harvey the International’), gingen we vooral leren van elkaar. Zo leerde deelnemers David & Naomi ons de basis van marketing, leerde Symfrosa ons koken met traditionele gewassen en vertelde Mulenga ons over haar werk met getroubleerde tienermeisjes. Filmmaker Jara bleek onmisbaar bij het leren bedienen van de camera’s en het editen van de opnames, Pien documenteerde de evaluaties, DJ Josiah dubbelde als tolk & Victor als chauffeur & time-manager. Mulenga C beheerde het terrein, Annety zorgde dat we elke dag een schone werkplek hadden en Chola bewees zich als acteur en manusje van alles. Dat terwijl iedereen daarnaast ook nog hun eigen film moest maken š
Hoewel we maar 3 weken hadden en het budget veel kleiner was dan we vooraf hadden begroot, lukte het ons om in sneltreinvaart 3 korte docufilms te produceren. We waren dan ook heel trots ze te kunnen laten zien op de eerste filmavond in het Kambisa! buurtcentrum, in bijzijn van tientallen mensen die aan de films hadden bijgedragen.
Als de films in Zambia al vertoond werden, hoe kan het dan dat ze in Nederland nog niet getoond zijn?
- Heritage Heroes was een trainingstraject, waarin deelnemers in sneltreinvaart ervaring konden opdoen met het hele proces van het maken van een film of documentaire. Het omvatte zowel de productie als het filmen zelf (in ons geval op vijf verschillende camera’s, verdeeld over drie teams), het editen, het ondertitelen en… het papierwerk! Om mensen niet in de problemen te brengen als ze enthousiast aan de slag gingen, hebben we tijdens Heritage Heroes veel tijd besteed aan juridische aspecten zoals copyrights, de bescherming van lokale kennis, portretrechten en de ‘release notes’ die nodig zijn om je film publiekelijk te mogen vertonen. In feite geven mensen daarmee toestemming om hun beeld te mogen gebruiken. Het verkrijgen van al die release notes bleek voor 2 van de 3 films een brug te ver: nadat de eerste versie van de film af was, was er simpelweg geen tijd meer om het papierwerk te regelen. Niet zozeer omdat geportreeerden bezwaren had, maar vooral omdat het in landelijk Zambia is lastig is mensen te bereiken. Hopelijk komt tenminste 1 van de 3 films hier later alsnog uit, als het lukt de benodigde handtekeningen alsnog op te halen.
- Last minute lost in translation: twee van de drie makers van de film die wel alle release notes had kunnen laten tekenen, sloegen aan de twijfel toen ze hoorden hoe de Bemba teksten van de gebruikte muziek vertaald werden. In hun (Nederlandse) beleving hadden ze hard gewerkt aan een film die plattelandsvrouwen emancipeerden en die liet zien dat de traditionele huwelijksrituelen dat ook deden. Hun film, over een meisje dat in een traditionele jurk van boomschors trouwt met de man van wie ze houdt, had vrouwen juist keuzevrijheid willen bieden, maar de teksten van de Bemba liederen die ze er onder gemonteerd hadden leken tot hun schrik vooral te beschrijven hoe goed vrouwen voor het huishouden moesten zorgen. Een betere contextualisering in de ondertiteling had dat euvel waarschijnlijk kunnen verhelpen, maar daar was geen tijd meer voor.
- Gebrek aan goede audio. Muchinga is een winderig gebied, en dat hebben we geweten! Veel van de audio die direct door de camera’s werd opgenomen, was ondermaats, en we hadden niet genoeg microfoons om iedereen van externe microfoons te voorzien. We hebben nog geprobeerd telefoons met audio-recorders in de zakken van de acteurs te stoppen, maar dat mocht niet (genoeg) baten. In de biografische documentaire konden deze zaken nog opgevangen worden met een voice-over, maar voor de films die grotendeels in het bos en in het dorp opgenomen waren bleek dat een stuk lastiger.
- Tijdgebrek. Alles was gelukt, maar eerlijk is eerlijk: met zoveel werk in zo’n korte tijd was het voor veel deelnemers ook een beetje een uitputtingsslag. Iedereen had zijn priveleven on hold moeten zetten, vaak om lange dagen te draaien om alles toch op tijd af te krijgen. Alles daarnaast (huishoudens, kinderen, geliefdes, ander werk, kerk, vrienden, sport … ) had een tijdje on hold gestaan, en moest na afloop weer afgestoft en ingehaald worden. Hadden we nog een paar dagen rust gehad, dan hadden we die misschien kunnen gebruiken om de puntjes op de i te zetten, maar die rust was ons dit keer niet gegund.
Wat gaan we daaraan doen?
- investeren in audio-apparatuur. Heb je nog wat? Laat het ons weten!
- kijken of we een vervolg kunnen maken, waarbij we meer tijd hebben om aan onze producties te werken, of waarin we voort kunnen bouwen op de dingen die we nu al hebben. Ideeen zijn welkom!
In de tussentijd kijken we of we alsnog aan de missende release notes kunnen komen, of wat tijd kunnen vinden om bestaand materiaal opnieuw te redigeren. Of dat lukt, horen jullie vast in een volgende post. Voor nu… bedankt voor het lezen en graag tot snel!
